يك نكته ظريف در باره املاء !

نوشته سید ضیاء الدین جوادی

اين مقاله در روزنامه اطلاعات شماره 21611 مورخه 12ارديبهشت  1378 به چاپ رسيد .

**********

گويند:معلمي،علاوه برعلم،«هنر» نيزهست؛ويك هنرمند، تنها باشناخت كامل متعامل وخويشتن، مي تواند درآفرينش هاي هنري ، موفق گردد؛ ومعلم نيز چنين است .

او، انساني تواناست كه مي تواند همانند پروردگار خويش و با توسل وتمسّك به توانايي هايي كه جهان آفرين،بدو عنايت كرده  است، ازخاك وگِل ،تنديس هاي دلنشين وچشم نواز بيـافريندو همانند ربّ خود،«فتبارك الله احسن الخالقين» بسرايد.

براستي، اگرويژگي هاي خاك و گِلي كه دستمايه آفرينش هنرمندانه « معلم » است، ناشناخته بمانَد، چگونه مي تواند ازپديد آمدن كاستي ها وعيوب، درمراحل آخرين اين تعامل، آگاهي يابد!؟

اگرمعلم، دچاراين سهوشود كه نداندهر سخن و كلام و عمل ورفتار او،درخاطروذهن دانش آموزاوبه جاي مي مانَد، سـرانجام دربرابركاستي هاي انتقال معلومات خويش به دانش آموزان شگفت  زده خواهد ماند؛ واين ،درهمه زمينه هاي آموزش وپرورش،صادق است؛ازجمله درآموزش درست نويسي كلمات وجملات ( دراملاء و نگارش ) كه ظرافت هاي بسـيار به همراه دارد وآگاهي معلم بدان ظرايف، موفقيت اوراتسريع خواهدكرد. ازنكات مهمي كه درهدايت دانش آموزان بـه درست نويسي املايي كلمات، مفيد ومؤثر است،علاوه برقوانين ساري وجاري برساختار واژگان،توجه به اين نكته كه آشنايي و سابقه ذهني ازلغات و واژگان ازنشانه هاي درست بودن كلمه نوشته شده مي باشد؛يعني:به دانش‌ آموزان توصيه مي شوداگر در صحت يانادرستي نگارش واژه اي،دچارترديد شدند،به بايگاني ذهني وخاطره خـويش مراجعه كنند ومعلوم سازند آيا تا كنون چنين ساختاري ازكلمه ديده اند وبه خاطر دارند ياخير !؟ و غريبه و نا آشنا بودن،با احتمال بسيارنشانه نادرستي كلمه است؛اما يك معلم هوشيار مراقب است در همين بخش از روندتعليم درست نويسي ،سابقه اي ذهني ازاَشكال نادرست لغات، درخاطره دانش آموزان ننشانَد.

متاسفانه اين اصل نسبتاٌ مهم و چشمگير، درآمـوزش املاء ، دركتب زبان فارسي نظام جديدآموزش وپرورش ،ناديده انگاشته شده است وكارشناسان گرامي وزارت آموزش و پرورش ،باتسامح، بخش هايي را با عنوان : « گزينش هاي املايي » ( مثلاٌ در زبان فارسي 4 ص 138) بــه دانش آموزان ارائـه فـرموده اند كه اين نقيصه درآن ها مشاهده مي شود .

چون قوانين درست نويسي املاي كلمات ،آن اندازه جازم وقانونمند نيست كه بتوان با ارائه قانوني «شامل» ،« وافي » و« نافي » دانش آموزان رابه درست نويسي املاي كلمات راهنمايي كرد، و سوابق ديداري با واژه اي ،جواز صحّت را درذهن صـادر مي كند، لازم است دراين باب ، دقت شود كه حتي به عنوان «هشدار »به دانش آموزان ،تصويرواژه اي نادرست ازجهت املايي، درمعرض ديدگان دانش آموزان قرار نگيرد.

نگارنده نيك به ياد دارد كه سال ها پيش ، پس از تصحيح   و بازگردانيدن اوراق املايي به دانش آموزان ،دانش آموزي در كلاس معترض شد كه شما ( معلم ) خوددرتدريس ،آگهي داديد كه اين لـغت را به همين صـورت (شكل اشتباه آن ) بنويسيدكه  عده اي ديگر از دانش آموزان سخنان او را رد نمودند و نگارنده متوجه شد كه چرا آن دانش آموز، درنگارش املايي كلمه اي دچار اشتباه شده است ودر واقع ، بخشي ازآن اشتباه ، به عهده معلم است كه نمي بايست ـ‌ حتي به عنـوان هشدار و احتراز ـ ،شكلي از املاء نادرست واژه رابه دانش آموزان ، ارائه كند000

تمامي همكاران و دبيران گرامي اطلاع دارند كه در هدايت دانش آموزان به درست نويسي لغات وكلمات،دشواري هاي بسيار وجود دارد؛ زيرا درزبان فارسي ورسم الخط فارسي ، عدادي از«واج ها » با يك علامت نمايانده مي شوند وبالعكس ،براي يك « واج » چند علامت يابه اصطلاح ( حرف ) وجود دارد ؛ مانند :( ض.ظ.ز.ذ.) و( ت.ط.) و ( ه .ح. ) و 000كه تمام آن حروف، با علامت هاي هرگروه در زبــان فارسي ، يكسان تلفظ مي شوند و گزينش يك حرف از سوي دانش آموزان ، يـا به سائقه آشنايي قبلي بانگارش واژه هاي خـاص ميسر است ،يا از طريق ريشه يابي لغات ( آن هم تنها درواژگان عربي دخيل در زبان فارسي  ) و با بررسي و تحقيق مختصر مي تـوان دريافت كه دانش آموز ، از راه نخست ( ياد گيري و آشنايي قبلي با شيوه نگارش لغت وكلمه ) حروف لازم را بـرمي گزيند ؛ و به همين عـلت خاص  لازم است درآمـوزش املاء، به اين ويژگي رواني توجه بيشتري مبذول شود؛ بـويژه در مورد لغات و واژگاني كه به تازگي به دانش آموزان ارايه مي گردد. لذا توصيه مي شود دركتب درسـي به اين امرعنايت شودودرصورت تاييدكارشناسان محترم وزارت آموزش و پرورش، شيوه اي مناسب تر در آموزش املاء اعمال شود .

بر چسب ها : نقد ,ادبیات ,ادبیات فارسی ,ادبی ,فارسی ,مقاله ,تاریخ ,